50 urte igaro dira Don McCleanek Van Gogh-en omenez «Vincent» abesti arrakastatsua idatzi zuenetik. Abestiaren lehen hitzak bere «Gau izartsua» margolanari egiten dio erreferentzia, duela 130 urte baino gehiago zerua benetan izartsua zenean margotua. Gaur egun ezin da gauza bera esan eta, batez ere, azken 50 urte hauetan asko aldatu da egoera. Argi-kutsadura guztioi eragiten digun arazoa da, baina bereziki eragin izugarria du jada dezimatuta dagoen intsektu-populazioan. Noski, gauez kaleko argiztapenaren aldeko argudio nagusia delitua saihesten duela da, baina horren froga nahiko eztabaidagarria da eta deliturako aukera areagotu dezakeela iradokitzen duten txostenak ere badaude.
Orain, Ukrainiako gerrak eragindako energia krisiaren aurrean Espainiako Gobernuak hartutako neurrietako bat negozioak gauez erakusleihoetako argia itzaltzera behartzea izan da. Ez al ziren nahikoa klima aldaketa eta intsektuen gainbeheraren arrazoiak?
Baina zer gertatzen da herri eta herri txikiekin? Askok, gehienek ez bada, inkluso etxe bakarra dagoen tokietan gure kaleak eta bideak argiztatuta mantendu nahi omen dituzte. Orain, noski, bonbillak energia eraginkorragoak diren LED bonbillak ordezkatzen ari direla esan daiteke, baina International Dark Sky Association-en arabera, bonbilla horiek intsektuentzat okerragoa den argi urdina igortzen dute. Beraz, kale-argiteria benetan beharrezkoa al da? Frantziako estatuan, 700 herrik baino gehiagok eskuratu dute Herri Izartsu ziurtagiria, eta horietako bat Iparraldeko Ahetze da. Modu honetan argi kutsadura saihestea ez ezik, diru asko aurreztea lortu da. Ipar Euskal Herriko beste hainbat herritan argiak itzaltzen dituzte gaueko 23:00ak aldera eta Urruñan, Smartphone-ak dituzten biztanleek aplikazio bat erabil dezakete argiak pizteko, behar izanez gero.
Segur aski, garaia da hemengo herri eta hiriek beren argiztapen politika berrikusteko. Nafarroan, Lerin herriak hainbat urte daramatza horretan, eta benetako erreferentzia astronomiko eta turistiko bihurtu du ekimena. Hemen, eta neurri handi batean Larramendi ikastolako irakasle Ruben Garairen entusismoari esker, ikasleek eta gurasoek inoiz eskolan astronomia gauetan parte hartu eta oraindik zeruan ikus ditzakegun izarrei buruz gehiago ezagutzeko aukera izan dute.
Gaueko zeruak aparteko edertasuna izan dezake, baina argi-kutsadura areagotzeak ikuspegi hori hondatzen ari da eta, okerrago, intsektu, saguzar eta hegaztiengan eragin handia du. Gaur-egun Frantziako Gobernuak jarraibide zehatzak ezarri ditu hori egiteko eta hiri askok oraindik urrunago joan dira, aldi berean dirua eta energia aurreztuz. Bada garaia hemengo hiriek gauza bera egitea (eta barkamena zerbait egin duen edozein herriri).
